Gjaldþrotaskipti

Um gjaldþrotaskipti gilda lög númer 21/1991, um gjaldþrotaskipti o.fl. Eftir að árangurslaust fjárnám hefur verið gert hjá skuldara hafa kröfuhafar þrjá mánuði til þess að krefjast gjaldþrotaskipta. Með gjaldþrotaskiptum er átt við lögskipaða aðgerð sem fer fram í þeim tilgangi að yfirfæra eignir til kröfuhafa. Um er að ræða fullnustugerð sem hefst með dómsúrskurði, upphafstíminn er úrskurður dómara en hann skipar í kjölfarið skiptastjóra sem fer með framkvæmd gjaldþrotaskiptanna.

Hverjir geta krafist gjaldþrotaskipta?

• Einstaklingar geta krafist þess að bú þeirra verði tekið til gjaldþrotaskipta geti þeir ekki staðið í fullum skilum við lánardrottna sína þegar kröfur þeirra falla í gjalddaga og ekki er sennilegt að greiðsluörðugleikar þeirra muni líða hjá innan skamms tíma samanber 1. málsgrein 64. greinar gjaldþrotaskiptalaga.
• Bókhaldsskyldum aðilum ber skylda til að krefjast gjaldþrotaskipta á búum sínum geti þeir ekki staðið í skilum og ekki sé útlit fyrir að það ástand breytist, samanber 2. málsgrein 64. greinar.
• Mun algengara er að kröfuhafar óski gjaldþrotaskipta að ákveðnum skilyrðum uppfylltum, samanber 65. grein gjaldþrotaskiptalaga. Aðrir en kröfuhafar geta ekki krafist gjaldþrotaskipta þar sem þeir einir eiga lögvarinna hagsmuna að gæta.

Krafa um gjaldþrotaskipti á grundvelli árangurslauss fjárnáms

Eftir að gert hefur verið árangurslaust fjárnám hjá skuldara er kröfuhafa heimilt að krefjast gjaldþrotaskipta hjá honum innan þriggja mánaða. Þá er öllum öðrum kröfuhöfum heimilt að krefjast gjaldþrotaskipta á grundvelli árangurslauss fjárnáms annarra kröfuhafa innan sömu tímatakmarkana.

Úrræði gjaldanda

Gjaldandi getur komist hjá gjaldþrotaskiptum með því að gera  greiðsluáætlun um greiðslu skattskuldarinnar hjá innheimtumanni ríkissjóðs. Greiða verður helming kröfunnar til þess að gjaldþrotaskiptabeiðni sé afturkölluð og eftirstöðvum má dreifa á allt að sex mánuði með möguleika á framlengingu. 

Sé um að ræða áætlaða skatta getur gjaldandi lagt fram staðfestingu á framtalsskilum ásamt bráðabirgðaútreikningi frá ríkisskattstjóra og önnur staðfest afrit, þar með talið kæru til skattyfirvalda. Þá er heimilt að miða greiðslur og greiðsluáætlun við væntanlega álagningu eftir að ríkisskattstjóri hefur tekið framtal til greina.

Hægt er að gera greiðsluáætlun hvenær sem er eftir að árangurslaust fjárnám hefur verið gert áður en gjaldþrotaskiptaúrskurður er kveðinn upp og skiptastjóri skipaður.  

Nauðasamningar

Um nauðasamninga gilda lög númer 21/1991 auk 15. gr. laga um innheimtu opinberra skatta og gjalda númer 150/2019. Með hugtakinu nauðasamningur er átt við samning um greiðslu skulda eða eftirgjöf af skuldum sem kemst á milli skuldarans og áskilins meirihluta lánardrottna hans og hlýtur síðan staðfestingu fyrir dómi. Markmið nauðasamnings er að ráða bót á ógjaldfærni skuldara og þá einkum með því að lækka skuldir þannig að skuldari verði frekar fær um að standa í skilum.

Hvert skal beina umsókn um nauðasamning?

• Beiðni til dómstóla
  Skuldari þarf að afla heimildar dómstóla til að leita nauðasamnings og er sú heimild veitt með dómsúrskurði. Sérstakur umsjónarmaður sem skipaður er af dómstólum tekur í framhaldinu við samningsumleitunum við lánardrottna.
• Beiðni til innheimtumanns
  Skuldari sem óskar eftir samþykki innheimtumanns á nauðasamningi vegna vangoldinna opinberra gjalda skal beina umsókn sinni til innheimtumanns ríkissjóðs. 

Ófrávíkjanleg skilyrði

Innheimtumanni ríkissjóðs er heimilt að samþykkja nauðasamning gjaldanda við kröfuhafa að uppfylltum eftirfarandi skilyrðum:

• Skuldlaus í virðisaukaskatti, staðgreiðslu opinberra gjalda, tryggingagjaldi og vörugjaldi af ökutækjum.
• Skattar og gjöld séu ekki tilkomin vegna endurákvörðunar skattyfirvalda vegna skattsvika.
• Skattar og gjöld séu ekki byggð á áætlunum stjórnvalda.
• Gjaldandi skuldi hvorki skattsekt yfirskattanefndar eða skattrannsóknarstjóra ríkisins né fésekt ársreikningaskrár ríkisskattstjóra.
  

• Ljóst sé að hagsmunum ríkissjóðs verði betur borgið með nauðasamningi.

Réttaraðstoð vegna nauðasamninga

Um réttaraðstoð við einstaklinga til að leita nauðasamninga gilda lög númer 65/1996. Markmið laganna er að veita einstaklingi möguleika á að ná tökum á fjármálum sínum og þannig komast hjá því að fara í gjaldþrotaskipti. Sá sem vill leita réttaraðstoðar samkvæmt lögunum skal senda innanríkisráðuneytinu umsókn og gera þar grein fyrir eignum og skuldum og ástæðum fjárhagsörðugleikanna. Innanríkisráðuneytið hefur útbúið umsóknareyðublað fyrir þá sem vilja leita réttaraðstoðar samkvæmt ofangreindu.

Nánari upplýsingar

Dómsmálaráðuneytið

Lög og reglur

Lög nr. 150/2019 um innheimtu opinberra skatta og gjalda
Lög nr. 65/1996 um réttaraðstoð við einstaklinga sem leita nauðasamninga
Lög nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl.